Janusz Zalewski (1903-1944)





ps. „Supełek”, inżynier architekt, olimpijczyk z Kilonii (1936), zamordowany podczas Powstania Warszawskiego w wolskim szpitalu.

Urodzony 31 sierpnia 1903 w Zawierciu, pow. Będzin w kolejarskiej rodzinie Pawła Oktawiana i Wandy z Florjanowiczów, ukończył I Gimnazjum Męskie Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich w Warszawie (28 maja 1924) i tego samego roku wstąpił na Wydział Architektury PW, gdzie dyplom otrzymał w 1934. W latach 1924-1925 „służył w saperach”, natomiast nieco później ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie (1929-1930) i związany był z 21 pp. (od 1932 ppor. rez. piech.). Przyszły olimpijczyk – żeglarz po rozpoczęciu studiów wstąpił do AZS, ale jego specjalnością było pływanie. Pasja żeglowania opanowała całą rodzinę Zalewskich dopiero na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych. Obok Janusza współzawodnictwo podjęli dwaj młodsi bracia – Stanisław i Roman. Z początku najlepszy był Stanisław, który znalazł się w reprezentacyjnej ekipie polskich regatowców podczas pierwszego zagranicznego startu w Kolonii (1934). Potem szanse się wyrównały i obaj pojechali na igrzyska z tym, że Janusz został kapitanem olimpijskiego jachtu „Danuta” (imię córki szefa ekipy komandora Ziółkowskiego). Wynik olimpijski uznano w kraju za „sportową klęskę”. Komentowano: „każdy z naszych żeglarzy był zamiłowanym regatowcem i odnosił sukcesy w kraju. Nie była to jednak załoga zgrana ze sobą i wytrenowana w obsłudze skomplikowanej maszyny regatowej, jaką była Danuta. Nie pomogło przysłowiowe „serce do walki” i znakomite wyszkolenie indywidualne Polaków”.

Jako architekt projektował umocnienia obronne na Westerplatte, a jako żołnierz stanął w obronie Warszawy (1939). Szybko stanął do walki z okupantem w Kedywie AK (ps. „Supełek”). W lipcu 1943 stanął także na starcie I konspiracyjnych regat żeglarskich na Wiśle. W dniu wybuchu Powstania Warszawskiego wraz z oddziałem Kedywu „Kolegium A” uczestniczył w zdobywaniu magazynów zaopatrzeniowych SS przy ul. Stawki. Akcja zakończyła się sukcesem, ale ciężko ranny ppor. „Supełek” został przetransportowany do szpitala na Woli. Kiedy kilka dni później Niemcy go zdobyli, wymordowali wszystkich rannych i cały personel prawdopodobnie 6 sierpnia 1944 r.

*1936 Berlin: żeglarstwo, klasa „R6” – 11 m. na 12 start. z wynikiem 18 pkt. (zw. Wielka Brytania – 67 pkt.). Miejsca załogi polskiej w poszczególnych wyścigach: 10-11-10-11-9-9-10. Partnerami Z. obok brata Stanisława byli: A. Olszewski, J. Sieradzki i J. Szajba.

Bibl.: Encyklopedia żeglarstwa, s. 234 (tu jedynie nazwiska olimpijczyków bez żadnych not biograficznych); Kryska-Karski, Straty, s. 498 (tu błędna lokalizacja śmierci – Oświęcim); Głuszek, Leksykon 1999, s. 374 (tu błędny dzień urodzin 15); Chwała olimpijczykom, s. 93-97 (tu m. in. błędnie „warszawiak z urodzenia”);  Tuszyński, Księga, s. 324-325; Wryk, Straty, s. 91-92 (tu błędny dzień  urodzin); Głowacki, Dzieje żeglarstwa, s. 204 i dalsze; Mrówczyński, Komunikat SARP, s. 53; Rutowska, Losy, s. 38; Pawlak, Olimpijczycy, s. 295 (tu  błędna data urodzenia 15.08.1908); CAW:AP 2581, 3802 – B; APW , nr alb. 9119.