Zygmunt Heljasz (1908-1963)




zawodnik i trener, rekordzista świata w pchnięciu kulą (16.05), olimpijczyk z Los Angeles (1932).

Urodzony 21 września 1908 w Poznaniu syn Józefa i Gertrudy Rymarkiewicz zetknął się ze sportem już w pierwszej klasie Gimnazjum im. Marii Magdaleny. Próbował swych sił w piłce nożnej, a nieco później w boksie. Mając świetne warunki fizyczne (188 cm i 100 kg) znalazł się w sekcji bokserskiej poznańskiej Warty, ale startując w wadze ciężkiej nie odniósł większych sukcesów (mistrz okręgu, wicemistrz Polski).

Dopiero za namową czołowego wieloboisty i świetnego instruktora Leona Urbaniaka zaczął uprawiać lekkoatletykę (rzuty) w poznańskiej Warcie, której pozostał wierny przez cały czas sportowej kariery (1926-1936). Podobnie jak Janusz Kusociński, już w 1927 został zaliczony do grupy lekkoatletów przygotowujących się pod opiekę Estończyka Aleksandra Klumberga do IO w Amsterdamie. W czterech kolejnych eliminacjach nie uzyskał jednak wymaganego minimum i na igrzyska (znów podobnie jak „Kusy”) nie pojechał.

Dopiero w końcu 1928 odniósł pierwszy sukces zdobywając 3 tytuły mistrza Polski w kuli (jednorącz i oburącz) i dysku. Od tamtej pory przez wiele lat dzierżył prym, szczególnie w pchnięciu kulą. W tej specjalności był nawet rekordzistą świata: 16.05 osiągnął w Poznaniu 29 czerwca 1932. I był to jego rekord życiowy, który w „drugiej specjalności” – rzucie dyskiem wynosił 47.09 (29 kwietnia 1934 Poznań ). Poza tym był: 18-krotnym  rekordzistą Polski (kula, dysk, kula oburącz), 18-krotnym reprezentantem biało-czerwonych w meczach międzypaństwowych w latach 1929-1935 (35 startów, 13 zwycięstw  indywidualnych) i 14-krotnym mistrzem Polski: w kuli (1928 -1934), w dysku (1931, 1932 , 1935), w  młocie (1931), w kuli  oburącz (1928 , 1929) i  dysku oburącz (1928). Bez  powodzenia wystartował  również podczas I mistrzostw Europy w Turynie (1934) zajmując: w kuli (finał) – 7 m. (14.78) i w dysku – 42.50 (odpadł w eliminacjach).

W wyniku zatargu z PZLA i PKOl Heljasz został skreślony z listy olimpijczyków (1936), a następnie zdyskwalifikowany na okres jednego roku. Wyjechał do Belgii (1937), gdzie objął posadę trenera brukselskiego klubu Beerschot. Po roku powrócił do kraju i do wybuchu wojny zajmował się szkoleniem lekkoatletów katowickiej Pogoni. W latach okupacji (1939-1945) był więźniem obozów koncentracyjnych w Gross-Rosen i Sachsenhausen. Po wojnie przez wiele lat przebywał w Szczecinie, gdzie wyraźnie przyczynił się do mistrzostwa sportowego dwóch naszych średniodystansowców: E. Potrzebowskiego i S. Lewandowskiego.

Zmarł w Poznaniu 12 czerwca 1963.

*1932 Los Angeles: lekkoatletyka, pchnięcie kulą – 9. m. na 15 start. z wynikiem 14.49 (zw. Amerykanin L. Sexton – 16.00); rzut dyskiem – 13 m. na 18 start. z wynikiem 42.59 (zw. Amerykanin J. Anderson – 49.49).

Bibl.: Słownik WF, 1987, z. 2 , s. 85-86 (Henryk Kurzyński); Głuszek, Leksykon 1999, s. 208; Od Adamczaka do Zasłony (przygotowane do druku); Rynkowski, Osiągnięcia, Wyniki; Łojewski, Mecze; Pawlak, Olimpijczycy, s. 93 (tu nieprecyzyjne dane dot. kariery sportowej); Jasiak H., Wspaniali pechowcy, „Lekkoatletyka”, 1989, nr 10.