Bronisław Czech

CZECH BRONISŁAW (1908-1944)

najwybitniejszy, obok Stanisława Marusarza narciarz okresu międzywojennego, taternik, ratownik, pilot szybowcowy,  żeglarz, lekkoatleta, artysta, trzykrotny olimpijczyk (1928, 1932, 1936), zginął w Oświęcimiu.

Urodzony 25 lipca 1908 w Zakopanem, syn Józefa i Stanisławy z Namysłowskich uczył się w szkole ludowej i  prywatnym gimnazjum, ale ukończył tylko 3 klasy miejscowej Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego (1924-1927) i odbył 2-letnie studia w warszawskim CIWF (po zdaniu tam też matury) co dało mu dyplom nauczyciela wf i dodatkowo tytuł instruktora narciarstwa. Jednocześnie PZN (1932) obdarzył go tytułem „honorowego nauczyciela narciarstwa w stopniu trenera”, który stał się jego zawodem. W tym charakterze kierował przygotowaniami kadry narodowej biegaczy do IO w Ga-Pa (1936). Rok później (18 września 1937) został mianowany członkiem Komisji Wyszkoleniowej PZN (1937-1939) i powierzono mu opiekę nad kadrą narodową klasyków podczas przygotowań do mistrzostw świata FIS w Zakopanem (1939) i IO (1940). W latach 1938-1939 prowadził również szkołę narciarstwa zjazdowego na Kasprowym Wierchu i razem ze Stefanem Radkiewiczem  miał sklep sportowy w Zakopanem. Współautor książki: Narciarska zaprawa biegowa i skokowa. Wskazówki dla trenerów, komendantów patroli, instruktorów i uczniów (1934).
W ciągu 15-letniej kariery sportowej, która przebiegała w klubach: SN PTT Zakopane (1925-1936) i AZS Kraków (1936-1939) był 24-krotnym mistrzem Polski: w biegu na 18 km (1929, 1933), na średniej skoczni (1928, 1929, 1931, 1934), w dwuboju klasycznym (1927, 1928, 1929, 1934, 1937), w biegu zjazdowym (1929, 1937), slalomie (1936 , 1937) , kombinacji alpejskiej (1936, 1937) i w sztafetach 5 x 10 km (1927-1933) i 9-krotnym uczestnikiem zawodów FIS (nieoficjalnych, a od 1937 oficjalnych mistrzostw świata w latach 1929, 1930, 1933-1939). Bardzo bogaty w wydarzenia w jego karierze był rok 1927, kiedy to po raz pierwszy startował w mistrzostwach Europy w Cortina d’Ampezzo (6 miejsce w skokach i 12 w biegu na 18 km) i podczas wielu innych imprez pokazał się „szerokiej publiczności”. Stał się znany i sławny.
Był najwybitniejszym obok Stanisława Marusarza narciarzem Polski okresu międzywojennego. Także wybitny taternik, ratownik górski (członek TOPR), pilot i instruktor szybowcowy, żeglarz a także lekkoatleta. Z potrzeby serca rzeźbił i malował na szkle. Gdy wybuchła wojna został kurierem na Węgry. Kiedy (14 maja 1940) przyszło po niego gestapo, był w domu, malował. Aresztowny i wysłany do Oświęcimia (14 czerwca 1940) otrzymał w obozie koncentracyjnym numer 349 i przydział do bloku IV. Zmarł tam z wycieńczenia 5 czerwca 1944. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych (1967) i Krzyżem Oświęcimskim (1987).
Od 1983 w jego rodzinnym domu istnieje Izba Pamięci, która jest oddziałem Muzeum Tatrzańskiego. 6 września 1985 w Stoczni Szczecińskiej spłynął na wodę statek m/s Bronisław Czech. Trzykrotny polski olimpijczyk jest patronem krakowskiej Akademii Wychowania Fizycznego (1978), gdzie w 1979 zorganizowano konferencję naukową poświęconą jego życiu i działalności. Od 1946 roku organizowane są zawody o Memoriał B. Czecha i Heleny Marusarzówny, wybitnej narciarki, siostry Stanisława, także zamordowanej przez hitlerowców.

Bibl.: Zdebska H., Bohater sportowy, studium indywidualnego przypadku Bronisława Czecha (1908-1944), Kraków 1996; Słownik WF, 1967, z. 2, s. 114-115 (tu błędny dzień i miesiąc urodzin i błędny dzień śmierci); MES, t. 1, s. 125 (tu te same błędy co wyżej); Głuszek, Leksykon 1999, s. 174 (tu te same błędy); Pawlak, Olimpijczycy, s. 52 (tu także te same błędy); Zieleśkiewicz , Encyklopedia, s. 41-42 (tu błędna data urodzenia); Tuszyński, Księga, s. 45-48; Kapeniak, Tatrzańskie diabły, s. 5-6 i dalsze; Tajner, Legendy, s. 9-11; Fischer , Kronika, s. 268-271; Wryk, Straty, s. 40-41; 50 lat Olimpijski, s. 114-115; Trojanowski E. , Bronek (w: ) Poczet polskich olimpijczyków, z. 2, s. 41-46; 50 lat PZN, s. 28; Najlepsi polscy, s. 29-36;  Szatkowski, Od Marusarza do Małysza, s. 32-39;  CAW:AP 654 prac. cyw. , 6722 + 23
*1928 St. Moritz: skoki – nie sklasyfikowany, gdyż oba skoki (56,5 i 62,5 m) miał z upadkiem (zw. Norweg A. Andersen – skoki 60 i 64 m z notą 19.208); komb. nor. – 10 m. na 34 start. z notą 12.635 (zw. Norweg J.
Groettumsbraaten – 17.833 pkt.). W biegu zajął 5 m., a w skokach 23 miejsce.
*1932 Lake Placid: 18 km – 18 m. na 42 start. z czasem 1:36.37,0 (zw. Szwed S. Utterstroem – 1:23.07,0); skoki  – 12 m. na 35 start. Skoki 56 i 60 m z notą 200.0 (zw. Norweg B. Ruud – skoki 65,5 i 69 m z notą 228.0); komb. nor. – 7 m. na 33 start. z notą 392.0 (zw. Norweg Groettumsbratten – 446,2). W biegu zajął 7 m., a w skokach 14.
*1936 Garmisch Partenkirchen: 4×10 km – 7 m. na 16 start. z czasem 2:58.50.0 (zw. Finlandia – 2:41.33.0). W sztafecie startowali poza tym: M. Górski, S. Karpiel i M. Wojna; skoki – 32 m. na 53 start., skoki 62,5 i 63,5 z notą 183.0 pkt. (zw. Norweg B. Ruud – 75 i 74,5 m z notą 232.0 ); komb. nor. – 15 m. z notą 375.0 (zw. Norweg O. Hagen – 430.3 ). W biegu C. zajął 21 m., a w skokach 8 m.; komb. alpejska – 20 m. z notą 79.41(zw. Niemiec F. Pfnür – 99.25). W zjeździe zajął 20 m., a w slalomie 19.