Jak motywować młodzież do aktywności fizycznej? To pytanie często zadają sobie nauczyciele, trenerzy i rodzice. Motywacja to wszelkie mechanizmy odpowiedzialne za uruchomienie, podtrzymanie i zakończenie zachowania. To chęć robienia czegoś, co pozwoli zaspokoić potrzebę danej jednostki. Aby określić rodzaj motywacji możemy zastosować zróżnicowanie między motywacją wewnętrzną i zewnętrzną.
W sporcie motywacja wewnętrzna jest dla większości zawodników czynnikiem najważniejszym. Polega ona na bezinteresownym zamiłowaniu do wykonywanej aktywności. Zawodnik uprawia sport ponieważ to lubi oraz odczuwa z tego powodu przyjemność i zadowolenie. Jest mało prawdopodobne, by jakikolwiek sportowiec osiągnął znakomite wyniki bez motywu wewnętrznego, bez pasji do tego co robi. Wśród młodzieży uprawiającej sport, źródłem motywacji wewnętrznej jest pragnienie bycia zauważonym, akceptowanym i docenionym przez nauczyciela czy trenera. Bardzo istotną rolę w rozwijaniu motywacji wewnętrznej odgrywa umiejętność budowania relacji na linii nauczyciel – uczeń. Uwaga ze strony osoby, która stanowi autorytet dla młodego człowieka jest czynnikiem nagradzającym i zachęcającym do podejmowania kolejnych wyzwań.
Jeżeli zawodnik działa pod wpływem motywów zewnętrznych, a więc uprawia sport, ponieważ oczekuje gratyfikacji w postaci uznania, nagród rzeczowych, pieniędzy, lepszych warunków życia, atrakcyjnych wyjazdów czy odznaczeń mówimy wtedy o motywacji zewnętrznej. Zakłada się, że suma obu motywacji – wewnętrznej i zewnętrznej – zawsze znacznie podnosi ogólny poziom motywacji.
Motywacja wymaga celu. Ważne, aby cel był konkretny, ambitny i możliwy do osiągnięcia. Istnieją metody, które pomagają sformułować cele, tak, aby odpowiednio spożytkować energię motywacji. Najbardziej znane to: metoda „7 kroków” oraz „SMART”. Pomocne może być również podejście Kaizen – czyli metoda małych kroków.
Proces formułowania celów wg metody „7 kroków” polega na następujących etapach:
- Sporządź listę wszystkich możliwych celów,
- Wybierz priorytety (najważniejsze cele) i określ ramy czasowe,
- Oceń aktualną sytuację (czego potrzebujesz do osiągnięcia celu),
- Ustal cele pośrednie (podcele),
- Zaprogramuj swoje cele (wpisz w grafik),
- Rozpocznij realizację (start i koniec),
- Poddawaj ciągłej kontroli i modyfikacjom swoje cele (monitoring).
Kolejnym sposobem wyznaczaniu celów jest metoda „SMART”. Cele SMART formułuje się zgodnie z akronimem, który tworzy nazwę tej metody. Samo słowo SMART w dosłownym tłumaczeniu oznacza „sprytny”. Kolejne litery tej nazwy pochodzą od angielskich słów: Specific (Sprecyzowany), Measurable (Mierzalny), Achievable (Osiągalny), Relevant (Istotny), Time-bound (Określony w czasie). Wyrażają one 5 cech, jakie powinien spełniać dobrze określony cel.
Dużym uznaniem cieszy się również metoda „małych kroków”, zwana również metodą Kaizen. Wywodzi się ona z kultury japońskiej i oznacza doskonalenie się poprzez wprowadzanie małych i stopniowych zmian. Jej etapy to:
- Zadaj sobie pytanie „czego w danym momencie potrzebujesz?” – dobrze, aby rodzaj aktywności fizycznej był dobrany do naszego temperamentu, dzięki temu będziemy czuć przyjemność z tego co robimy,
- Zaczynaj od prostego zadania. Wyznacz „mały cel”, który masz możliwość zrealizować i skup się na nim,
- Bądź cierpliwy w pokonywaniu drogi do dużego, odległego celu. Koncentracja na małych, bliskich celach to sygnał, że główny cel jest coraz bliżej,
- Wprowadzaj zmiany – powoli i systematycznie. Monitoruj swoją skuteczność
i podejmuj kolejne, coraz większe wyzwania, - Działaj konsekwentnie – małe kroki prowadzą do dużych osiągnięć!
Motywacja do aktywności to proces, o który warto nieustannie dbać.
- Monitoruj swoje postępy i nagradzaj się nawet za małe osiągnięcia,
- Miej uważność na to, jak się czujesz po treningu – świadome odczuwanie pozytywnych emocji i satysfakcji to wzmocnienie do kontynuacji naszych wysiłków,
- Trenuj w grupie – razem raźniej, wzajemnie się motywujecie, a grupa wymusza dotrzymanie zobowiązań,
- Szukaj inspiracji obserwując najlepszych sportowców. Każdy z nich kiedyś zaczynał swoją przygodę ze sportem i miewał momenty kryzysowe. Jednak dzięki swojej wytrwałości i determinacji wspięli się na szczyt i osiągnęli mistrzostwo!
Na podtrzymanie sportowej motywacji świetnie działa także duża dawka inspirującej, sportowej literatury. Zapraszamy do lektury wywiadów z polskimi mistrzami olimpijskimi. Publikacja „Zjednoczeni w marzeniach. 14 historii na medal” powstała we współpracy z partnerem programu edukacji olimpijskiej PKOl „Ja i Sport” Kinder Joy of moving.
opracowała: dr Martyna Nowak, psycholożka olimpijska
